برخی از زیانهای مشروبات الکلی از دیدگاه اسلام و علم

رژیم سابق در طول سالهای گذشته تسلط خود بر کشور به طور سرسام آوری انجام می داد و شرابفروشی و میگساری را در ایران رواج و توسعه داد ، و به ویژه در تهران این بلای ویرانگر ابعاد وحشتناکی یافت، و نتیجه ی مستقیم آن فساد چشمگیری بود که در طول سالهای سیاه مخصوصاً در پایتخت همگان شاهد آن بودند . و همین جهت در طی مبارزات اخیر بسیار اتفاق افتاد که جوان خشمگین مسلمان، دکه های شراب و فساد را به آتش کشیدند ، و بسیاری از میکده ها را ویران ساختند.
امیدواریم اینکه با پیروزی و شکوفائی انقلاب اسلامی این مایع پلید که مایه ی بسیاری از خطرات و فسادهای فردی و اجتماعی است به کلی در جامعه ی مسلمان ایران کنار گذاشته شود و مبارزه ی قاطع با آن هم وظیفه دولت و هم وظیفه ی ملت مسلمان است.
نکند دانا مستی، نخورد عاقل ، می
ننهد مرد خردمند سوی پستی پی
چه خوری چیزی کز خوردن آن چیز
نی چنان سرو نماید به نظر، سرو چونی «حکیم سنائی غزنوی»(1)
هرگز طغیانگری خروشناک رودهای بزرگ را دیده اید؟
رود طغیانگری که سدی پیش روی ندارد، کف بر لب آورد. توفنده ، غران ، می خروشد و پیش می رود، هر چه بر سر راه می یابد از صخره های عظیم ، تا درختان انبوه و تناور همه را یکجا می روبد و در هم می شکند و با خویش می برد...
چنان چون اسب تواسن که رمیده باشد: سم می کوبد و بال می جنباند ومی جهد و چهار نعل می تازد و هر چه بر سر راه می یابد: زیر سم بار خویش خرد می کند و به پیش می رود، تا مگر خود تیر به مانعی بزرگتر از خویش برخورد ، و هلاک گردد.
الکل ، اثر دارد نظیر طغیان رود و رمیدگی اسب سرکش، آنکه مست می شود، می غرد، می توفد،‌عربده می کشد، نا سزا می گوید. کف برلب می آورد . و در مستی به تباهی می نشیند یا تباه می کند. ...
چه بسیار دوستان همدل و یکدل برسر یک میز، صمیمی و همراه می نشینند، به شادی و شادخوارگی ؛ اما چون به میخوارگی می افتند، اندک اندک سرها گرم می شود، خرد از سر می گریزد و هیجان و خشم و بی خردی جای آن می نشیند .... رگهای خشم به سرخی می زند و دوست خواهی با دشمن کامی جا عوض می کند....
ناسزا و جدال آغاز و چه بسا خونها که ریخته می شود .
«نخستین دشمن بشر»
«..... همانا شراب و میگساری و .... ، پلید و کردار شیطانی است، از آن بگریزد تا رستگار شوید. همانا شیطان برآنست که با آن بین شمایان دشمنکامی و کین خواهی برانگیزد و از یاد خدا و نماز بازتان دارد: آیا از آن دست بر نمی دارید ؟
یا اَیُّهَا الذین امَنوا اِنَّما الْخَمْرُ و الْمَسیرُ و الْانصاب وَ الْاَزْلام رِجْسُ مِنْ عَمَلِ الشَّیطانِ فَاجْتَنِبوهُ لَعَلَّکُم تُفْلِحُونَ * اِنَّما یُریدُ الشَّیطانُ اَنْ یَوقِعَ بَیْنَکُمْ الْعَداوَة و الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ و الْمَیْسِرِ و یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِالله وَ عَنِ الّصَلوة فَهَل اَنْتُمْ مُنْتَهون. مائده/91-90
نیروی ویرانگر الکل، خود را که عامل خوبی از بدی است، از کار می اندازد.
عوارض ویژه ی آن در این عصر، خاصه در شهرهای صنعتی بیداد می کند و چهره¬ی مرگبارش چندان نمایان است که به گونه ی یک مشکل مهم جلوه گر شده و مسئولان امور را به وحشت و اندیشه افکنده است.
تبهکاریهای ناشی از استعمال آن فزونی یافته و هر روزه قربانیان تازه تری می گیرد. چندی پیش پزشکان سراسر جهان در کنگره¬ای عظیم گرد آمدند و بار دیگر به عالمیان هشدار دادند که «الکل دشمن شماره یک بشر است...»
یوانکاره رئیس جمهور اسبق فرانسه ، طی بیانیه یی به مردم کشور خویش ، چنین گفت :
«ای فرزندان فرانسه ، بزرگترین دشمن شما مسکرات است : از آن پیش که با آلمان بجنگید به نبرد با الکلیسم برخیزید چرا که خسارت جانی و مالی حاصل از آن از سال 1870 به بعد در کشور ما ، به مراتب بیشتر از خسارتهای ناشی از جنگ با آلمان بوده است.»(2)
چرا الکل حرام است ؟
مفضل از امام صادق علیه السلام می پرسد: چرا خداوند ، شراب را حرام کرده است ؟
فرمود: چون شراب معتاد به آن را ، به ارتعاش مبتلا می سازد. روشنی و بینش را از او می گیرد، شرف و غیرت و جوانمردی اش را زایل می کند و او را به گناهکاری و به کشتن بیگناهان و ارتکاب زنا، دلیر می سازد... بر میگسار ، جز بدی و پلیدی ، چیزی افزوده نمی شود...(3)
مردی که به خدا ایمان نداشت از امام (ع) پرسید: چرا خدا شراب را حرام کرده است ؟
فرمود: چون سرچشمه و ریشه ی همه پلیدی ها و فتنه هاست : ساعتی بر میخوارگان می گذرد که زمام عقل از کف می دهند، خدا را نمی شناسند .... پیرو شیطان می گردند، چون سررشته خود را در کف او نهاده اند هر چه او فرمان می دهد می کنند هر چند بگویند به بت سجده کنید.(4)

بررسی اجمالی برخی از زیانهای الکلسیم
 

زیان های فکری و روانی
 
پرفسور باروک روانپزشک فرانسوی می گوید:
«منحنی افزایش بیماریهای روانی مطابق با منحنی افزایش الکلیسم است ، عدم امکان به دست آوردن الکل به هنگام جنگ ، یکی از علل کاهش بستری شدگان آن زمان بود. »(5)
دبیر کل کمیته ی مبارزه با الکل در بیست و چهارمین کنگره ی بین المللی مبارزه با الکل درباره ی تأثیر آن برروان و خرد چنین گفت:
«بیماری هشتاد درصد از دیوانگان و چهل از بیماران آمیزشی ، در نتیجه استعمال مشروبات الکلی، بوده است. طبق تحقیق دانشمندان انگلیسی ،‌ثابت شده است که نود و پنج درصد از دیوانگان ، براثر استعمال مواد الکلی دیوانه شده اند »(6)
«شدت رابطه ی جنون و الکل، از مطالعات روانی و آمار مبتلایان ... به خوبی آشکار می گردد تا جائیکه دکتر پارکر آمریکائی ، نیمی از حوادث جنون و روانپریشانی ها را به الکل نسبت می دهد و معتقد است که در کشورهای بزرگ تعداد میخانه ها با شماره ی دیوانگان ، تناسب مستقیم دارد. بنابراین نخستین ضایعه الکل از نظر روانی، همین زوال خرد و ادارک است .»(7)
اسلام با توجه کامل هبه این زیانهاست که چنین جدی و با قاطعیت با الکلیسم مبارزه می کند و حرامت آن را اعلام می دارد.

تأثیر الکل بر نسل :
 
تأثیر الکل چندان زیاد است که تا هفت نسل از زیانهای آن در امان نیستند . اگر نطفه ی یک الکلی را در حال انعقاد جنین ، در رحم ، زیر میکروسکوپ بگذاریم می توانیم ببینیم که براثر تحریک الکل، دچار تشنج شده است و به جای حرکت عادی ، تند و سریع می چرخد !
الکل همانگونه که بر مغز مادر اثر دارد، بر جنین هم اثر می گذارد، تأثیر زیانبار آن بر (ژنهای جنینی) به قدری است که باید از زبان آمار شنید :
تنها یک درصد اطفال معتادان به الکل ، کاملاً تندرست و نود درصد دیگر، به انواع بیماریهای جسمی و روانی گرفتار بوده اند.
طبق آماری که از بررسی وضع 353 کودکی که در خانواده های الکلی پدید آمده اند، 142 نفر بیمار و ولگرد و مستند و 74 نفر علیل و ناتوان و 76 نفر تبهکار و 61 زن رقاصه بوده اند! (8)
زنان آبستن باید بدانند که علاوه بر زیانهایی که خود از مصرف الکل خواهند برد ، کودکی که در شکم دارند نیز در امان نمی ماند. حتی بچه ها را نباید به دایه ی الکلی سپرد زیرا شیری که به او می دهد الکل دارد!
الکل اثر مستقیم و مطلوب براعضای تناسلی دارد و از این راه سلامتی نسلهای آینده را تهدید می کند که ذکر یک رقم در زیر ،‌نمونه ای از این زیان است:
طبق یک آماری در سال 1961 تعداد 25000 کودک ناقص الخلقه در آمریکا تولد شده اند.(9)
علاوه بر تأثیر مستقیم الکل، باید زیانهای روحی پرورش یافتن کودک در محیط ناسالم یک خانواده ی الکلی را نیز ، از نظر دور نداشت.(10)

زیانهای جسمی:
 
به گواهی دانش گسترده امروزه الکل بر همه بدن به ویژه دستگاه گوارش ، زیان می رساند:
فشار خود را بالا می برد، ضربان قلب زیاد و تنفس را مشکل می کند . موجب بروز «گاستریت» که سبب خونریزی شدید معده است، می گردد و هم باعث به وجود آمدن «سیروز » یا تشمع کبدی که خطر مرگ را به همراه دارد، می گردد.(11)
الکل با بروز سل ارتباط زیادی دارد: آمار تلفات بیمارستان «کوت شیکاگو ، نشان می دهد که از 3422 نفری که به علت بیماری سل مرده اند ، 49% شرابخوار افراطی و 34 % معتاد به الکل بوده اند . »(12)
کمپانی های بیمه عمر می گویند که با تجربه دریافته ایم که عمر معتادان به الکل 25 تا 35 سال کمتر است . تنها در ایران ، گذشته از دهها هزار موارد بیماری ناشی از میخوارگی ، هر ساله 1300 نفر بر اثر استعمال الکل می میرند.
طبق آمارهای اخیر نشریه فرانسوی (آ، وتر، سانته) الکل در فرانسه در هر 26 دقیقه یک نفر را می کشد و در سال 1962، 14194 نفر، تنها به جهت تشمع کبدی (سیروز) ، که بیماری مبتلایان به الکل است، مرده اند. به این ارقام میتوان مرگهایی را که به ظاهر عنوان های دیگری دارند، اما در واقع علت اصلی وقوعشان الکل است، افزود؛ مثلاً :
80 درصد سرطان های مسری
75 درصد حوادث رانندگی
3 درصد حوادث کار برا ثر مصرف الکل پیش آمده اند.
مجله علمی «نظام پزشکی» می نویسد:
«امروزه معلوم شده است که الکل یک محرک مرکزی مغزی نیست بلکه تضعیف کننده ی (دپرسور)آنست و حتی با مقدار متوسط موجب تخریب کفایت عمل شعوری می شود.» الکلیسم مزمن باعث کار دیوپاتی الکلیک می گردد که یک نارسایی قلبی است و بیماران الکلی به تدریج بدان دچار می شوند، فشار وریدی گردن بالا می رود، کبد بزرگ می شود و کم کم آسیت و در پی آن خیز پاها بروز می کند، گاهی علت بروز این عارضه نقص متابولیسم و در واقع یک سوء تغذیه است که غالب بیماران الکلی بدان دچارند.

میگساری،‌ مولد جنایات:
 
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
یکی از پادشاهان بنی اسرائیل، مردی را ناگزیر کرد که به انتخاب و اختیار خویش باید یکی از این اعمال: شراب خواری، قتل، زنا، خوردن گوشت خوک را انجام دهد و گرنه او را خواهد کشت .
آن مرد شراب خوارگی را برگزید و چون مست شد، همه کارهای دیگر را نیز انجام داد.(13)
آری، دانش جرم شناسی نیز با اتکاء به آماری هولناک الکل را ریشه بسیاری از جنایات و آن را یک بلای بزرگ به ویژه در جوامع صنعتی و پیشرفته ، می داند.
دانشمندی به نام هیوگور Heuger در یک سخنرانی (به مناسب سالگرد تأسیس مجله ی علوم در 1956) آماری از جرائم مختلف ناشی از الکلیسم در فرانسه را به شرح زیر برشمرده است :
20 درصد از جرائم سرقت
30 درصد از جرائم ضد اخلاقی عمومی
60 درصد از قتل های عمد
80 درصد از آتش سوزی های عمدی
20 درصد از سوء قصدها
و سرانجام 75 درصد از نزاع های توأم با ضرب و جرح: ناشی از الکل و در حالت مستی بوده است.(14)
امام صادق علیه السلام ، با توجه به همه زیانهای خانمانسوز الکل می فرماید :
خداوند برهمه ی گناهان و کارهای زشت و پلید قفلی گزارده که کلید آن میگساری است.(15)
اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِلشّر اَقْفالا وَ جَعَلَ مَفاتیحَ تِلْکَ الافعالِ الشَّرابَ.

زیانهای اقتصادی و مالی:
 
می خوارگی ، ضربه سنگینی بر پیکر اقتصادی ملت ها وارد می آورد زیرا پولی که خانواده های الکلی برای آن می پردازند، اگر فراهم آید رقم بزرگی خواهد شد که با آن بسیاری از مشکلات مالی خانواده ها حل می شود، دست کم هزینه های تحصیلی فرزندان خانواده های متوسط فراهم می گردد.
مجله سویسی «گازت دلوازن» درشماره فوریه 1960 می نویسد:
«مردم آمریکا در ربع آخر قرن اخیر ، بیش از دو برابر مبلغی که برای مؤسسات فرهنگی خود خرج می کنند ، صرف مشروبات الکلی کرده اند، و هزینه های مؤسسات فرهنگی آنان 181900000000 دلار بوده است!»
متأسفانه حتی دولتها به طمع مالیاتی الکل، در توسعه ی مصرف آن می کوشند و دیگر به بودجه های سنگین که در ترمیم مفاسد و ضایعات آن ، صرف می شود ، توجهی نمی کنند!
هر سال در انگلستان معادل 250 میلیون دلار تنها از طریق غیبت کارگران الکلی از کار ، به اقتصاد این کشور لطمه وارد می آید زیرا 250 هزار نفر ، نخستین روز پس از تعطیل هفتگی ، به علت سستی نمی توانند سر کار خود حاضر شوند .
در 1955 درآمد دولت فرانسه از مالیات ، فروش ، گمرک و باند مشروبات الکلی ، 62 میلیارد فرانک « قدیم » و در همان سال به علت آزادی شرابخواری ، هزینه و زیان وارده بر دولت و ملت ، از این رهگذر ، جمعاً 1125 میلیارد فرانک قدیم بوده است !(16)
این نمونه ای است از زیان اقتصادی که به دولت و ملت وارد می آید : و این به جزء زیانهای بسیار دیگری است که از این رهگذر به هم می رسد نظیر هزینه های سنگین زندانها ، بیمارستانها ، تیمارستانها و ...
هیچ جامعه ای که آتش الکل به خرمن هستی آن گرفته است از چنین زیانهایی در امان نیست و اینک شکوه کلام خداوند را در مورد شراب ( و قمار ) چشمگیرتر می بینیم که منافع مادی آنها را در برابر زیانهای مادی و معنوی که به بار می آورند ، ناچیز شمرده و امر به پرهیز کامل از آن ها فرموده است :
یَسئَلونَکَ عَنِ الخَمرِ وَ المَیسِرِ قُل فیهِما اِثمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ اِثمُهُما اَکبَرُ مِن نَفعِهِما ...(17)
برخی می پرسند که بدن ما نیاز به الکل دارد و روزانه مقداری الکل برای آن ضروری است ، پس چرا حرام باشد ؟ می گوییم : نیازمندیهای بدن ، از طریق طبیعی با مصرف غذاها تأمین می گردد بدین معنی که اندام داخلی ، چون آزمایشگاهی منظم ، نیازمندیهای بدن ( از قبیل آهن ، مس و ... ) را ، خود با تجزیه و تحلیل موادی که در غذاها وجود دارد ، به دست می آورد و به نقاط مورد لزوم می فرستد : آیا هیچ عاقلی به حکم نیازی که بدن به آهن یا آهک ، دارد ، براده ی آهن می خورد ؟! یا کاسه ی آب آهک سر می کشد ؟ به همین قیاس ، نیاز به الکل نیز ، به طور طبیعی در بدن برآورده می شود و هیچ خردمندی نباید به بهانه ی این نیاز ، شراب بنوشد چرا که همچنان که سر کشیدن آب آهک ، زیان های مرگبار به همراه دارد ، نوشیدن الکل نیز ، سخت مضر و مرگبار است .
مگر میلیونها انسان که در عمر خویش لب به مشروبات الکلی نمی زنند ، نیاز به الکل ندارند .اگر این نیاز چندان زیاد است که باید از خارج تأمین گردد : پس چرا اینان ، بی آنکه در عمر خود لب به آن بزنند زنده ماندند و بلکه بسیار سالمتر از کسانی هستند که مشروب می نوشند ؟! و از آنان بیشتر عمر می کنند ؟!
این بهانه ها توجیه شخصیت های پوشالی افراد کم اراده و بی ایمان است و هرگز مجوز نوشیدن الکل هر چند هم که کم باشد نباید داده شود زیرا طبع افزون طلب انسان ، چون سد شکسته شود ، به کم بسنده نمی کند و همین که جرعه ای در کشیدن کار را به جایی خواهد رسانید که فریاد برآورد .
امام صادق علیه السلام از قول رسول خدا فرموده است :
« هر مست کننده ای حرام است .»
کسی پرسید : حتی یک جرعه ؟
فرمود : آری ، حتی یک جرعه از آن نیز حرام است .(18)
و باز پیامبر ( ص ) فرمود : خداوند ، شراب را چه کم و چه زیاد حرام فرموده است همچنان که مردار و خون و گوشت خوک را ...(19)

پی نوشت ها :
 
. سنایی، دیوان اشعار، قصاید و قطعات
2. نشریه سمپوریوم الکل در دانشکده پزشکی اصفهان.
3 . وسائل ج 17 ص 244 علل ج 2 ص 161 .
4 . مستفاد از وسائل ج 17 ص 253 – احتجاج جزء 2 ص 96 .
5 . نشریه سمپوریوم الکل در دانشکده پزشکی اصفهان
6 . به نقل از مجله ی به نام تندرست
7 . نشریه سمپورزیوم الکل در دانشکده پزشکی اصفهان
8 . نشریه سمپوزیونه الکل ص 69
9 . بررسی فرآورده های الکل ص 156
10 . نشریه سمپوزیوم ص 47
11 . نشریه سمپوزیوم الکل ص 29-22
12. مفاسد شراب- سید صادق شیرازی ترجمه : علی کاظمی، ص 38
13 . الغدیر ج 4 – ص 257
14 . نشریه ی سمپوزیوم الکل ص 66
15 .وسائل ج 17 ص 251.
16 . نشریه ی آ – وتر سانته
17 . سوره بقره – آیه 219
18 . مستفاد از وسائل ج17 ص259
19 . وسائل ج 17 ص 259
 
منابع :
امینی نجفی، شیخ عبدالحسین، الغدیر، کتابخانه ی بزرگ اسلامی، چاپ صدرا، نشرکتابخانه لبنان
بابویه القمی، ابی جعفر محمد بن علی، علل الشرائع، طبعه مصححه و منقحه.
النوری الطبرسی، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، موسسه ال البیت علیهم السلام لا حیاء التراب .
شیرازی، سید صادق، مفاسد شراب، ترجمه علی کاظمی، نشرکتابخانه بزرگ اسلامی.
الحر العاملی، محمد بن الحسین، وسایل الشیعه، من منشورات المکتبه الاسلامیه.

/ج