تحلیلی بر نامگذاری سال 90 به سال جهاد اقتصادی - بخش اوّل

جهاد اقتصادی

رهبر معظَم انقلاب اسلامی به مناسبت آغاز سال 1390، این سال را سال «جهاد اقتصادی» نامیدند. اهمیّت درک عمیق از این جهت گیری و نیز اجرائی کردن آن را، جناب ایشان در سخنرانی روز اوَل فروردین، در حرم مطهَر رضویف در محضر مبارک هشتمین امام (سلام الله علیه) این گونه مورد اشاره قرار دادند که؛

«از مسئولان امر و دستگاه‌های متولَی انتظار می‌رود تا عمق معانی نهفته در این جهت‌گیری هوشمندانه را درک کنند و برای اجرایی‌سازی آن برنامه‌ریزی کنند و با طراحی شاخص‌های راهبردی و کمّی، امکان ارزیابی و نقد برنامه‌های اجرایی را فراهم سازند.»1

این بیان و سخن ایشان ما را بر آن داشت تا این راهکار را از زاویه ای دیگر و شاید بر خلاف رویَه همه گانی، اقتصاد را مورد بررسی قرار داده و با الگوی جدیدی که برگرفته از دوران ولایت مداری حضرت مولا الموحّدین علی بن ابی طالب (علیه السّلام) است نظری به آن داشته باشیم و  اقتصاد را به عنوان شاخصی گویا مورد توجّه و عنایت قرار دهیم. باشد که خواننده را به درستی به رضای خداوندی رهنمون شود.

شناسائی واژه ها:

قبل از ورود به بحث، توجَه به این نکته باشد که جهاد اقتصادی به مفهوم پیشرفت اقتصادی و حرکت رو به رشد متغیّرهای کمَی اقتصادی نیست. گرچه نفس این نوع پیشرفت تا حدودی امری پسندیده و نزد برخی از صاحب نظران قابل دفاع باشد، ولی در هر حال، آن معنا بی تردید جهاد مورد اصطلاح نزد اهل اسلام و به ویژه مقام ولایت فقیه (دام ظلّه) نیست. گو این که این بخش نیز در آن مفهوم جامع که شناسه سال گشت نهفته شده است، امّا این همه کلام نیست که واژه جهاد جامع و مانع تر از رشد و توسعه مادّی و کمّی است.

طرح «جهاد اقتصادی» ترکیبی از دو واژه «جهاد» و «اقتصاد» است که هر کدام به تنهائی بار ارزشی ویژه ای را به همراه داشته و در جمع نیز خود معنائی جدید و بی بدیل را به ذهن متبادر می سازد. به نظر می رسد که این طرح پیش نهادی در چارچوب انگاره حرکت جهادی و براساس فهم دقیق مفاهیم اقتصاد اسلامی قابل تبیین و تفسیر باشد. واژه «جهاد» هم گویای بعد اسلامیّت نظام اقتصادی و هم در بر دارنده تلاشی الهی گونه است که در طرحی نو باید به آن پرداخت، که نه بر گرفته از غرب و نه وام دار شرق باشد. اما «اقتصاد» گو این که خود یک معنای عام روشنی دارد لیکن چون در کنار واژه جهاد قرار گرفته انصراف به اقتصاد اسلامی دارد که اصول آن بر گرفته از دو ابزار عقل و وحی باشد که مبتنی بر شریعت محمّدی و برگرفته از فقه جواهری است.2 در این مقاله ما از آن به اقتصاد اسلامی یاد می کنیم. این اقتصاد گذشته از رفع و دفع هر گونه تبعیض، و محرومیّت زدائی، باید بتواند پیشرفت اقتصادی جامعه را همراه با رشد معنویّت و توسعه مکارم اخلاقی تعریف کرده و برای اجرای دقیق آن برنامه‌ریزی ‌کند.

جهاد اقتصادی چرا؟

برای پاسخ گوئی به این سؤال که چرا مقام معظّم ولایت (زید عزّه الشریف) سال 90 را سال «جهاد اقتصادی» انتخاب فرمود قدری به گذشته و سال های دورتر بنگریم، تا پس از روشن شدن جای گاه فقاهت، ولایت و امامت، جواب و پاسخی صریح تر بر این انتخاب داشته باشیم.

با قیام حضرت امام (رضوان الله تعالی علیه) نه تنها غرب زدگان و روشنفکر نمایان داخل و خارج، بلکه متحجّران و اسلام شناسان بی­گانه از اسلام همگی مبتلا به شوکی باورنکردنی شدند که مگر مدّعی مرجعیّت دینی می­تواند پاسخ گوی نیازهای سیاسی – اجتماعی امّت اسلام باشد؟ و مگر اسلام چهارده قرن پیش می­تواند بار سنگین ولایت و حاکمیّتی را به دوش کشد که غیر دوران رسول الله (صلوات الله علیه و آله) تنها حدود پنج سال بیشتر3 تجربه نشده است؟ هنوز به خاطر دارم که زمزمه­های بیگانه پرستان اومانیزم، سوسیالیزم، کمونیزم، و لیبرالیزم­ها، همه این بود که به زودی حکومت اسلامی از درون فرو خواهد پاشید. اما فریادهای از جان برخواسته امام راحل، همیشه امید و نوید فتح می­داد که اعلامیَه­های بصیرت آفرینش به نوجوانان و جوانان آن روز از نجف، چون وعده جناب هود نبیّ به امَتش بود که ما را این گونه نوید می­داد:

«اَلَیسَ الصُّبْحُ بِقّریِبٍ؟»4 آیا صبح فتح و پیروزی نزدیک نیست؟

امام عزیز (قدّس الله نفسه الزّکیه) پیش از این با اقتدار هر چه تمام­تر دم از استقلال سیاسی زده بود، او در مسجد اعظم قم در جمع طلاب حاضر، همه فرهیختگان  جهان اسلام از سران، علماء دینی و ملل اسلام را به قیامی همه جانبه فرا می­خواند که هنوز طنین جان فزایش در عمق دل و جان انسان های خردمند به گوش می رسد:

«ای سران اسلام! به داد اسلام برسید! ای نجف! به داد اسلام برسید! ای علماء قم! به داد اسلام برسید! رفت اسلام. ای ملل اسلام...!»5

او می دانست که اگر متفکّران دینی خود را نیابند، طرح بیداری جامعه اسلامی این روزها به نتیجه نخواهد رسید.

نتیجه این که او به پا خواست، مردم را شوراند، حوزه­ها را بیدار کرد و ادّعای غلط جدائی دین از سیاست را برای همیشه خط بطلانش کشید. این فریاد رسای او به گونه­ای بر سقف عالم طنین انداخت که اینک نه تنها دنیای اسلام که در همه عالم، بیداری و بصیرت جوانان و نوجوانان، عرصه بر استکبار جهانی تنگ کرده است.

دشمن با وجود او دیگر امیدی به حیات مجدّد خود نداشت، استکبار همیشه در کمین لحظه­ها بود که از هر فرصت بهره برد. به خاطر دارم که همه امیدشان رحلت امام و خلا وجودی او بود. باور کنید که با ناباوری هر چه تمام تر آن روز نیز فرا رسید و امام با اطمینان هر چه تمام­تر رخت سفر بر بست، و تنها خدا داند که به ما چه گذشت! غمی که هرگز از دل ها بیرون نشد. خدا را بر این غصه فرو بردن گواه می­گیرم که گوئیا سنگ بر او می­گریست.

پس از رحلت آن بزرگ فقیه عالم اسلام بود که دشمن با تمام نیروئی که توانسته بود جمع کند خود به میدان آمد، تا که وارد عرصه جنگی نابرابر شود. تردیدی نبود که دشمن بیدارتر، زخم خورده­تر و شکست خورده­تر از همیشه به میدان آمده بود. بار دیگر لطف غیر مترقّبه الهی این امّت مظلوم را شامل حال شد. ولایت فقاهت به لطف الهی بر دوش گرامی حضرت آقا خامنه ای عزیز (دام ظلّه) خود را تجلّی داد. عجیب دشمن مأیوس و سرخورده شده و مردم ما بر بیعت با او دست و سر می­شکستند. دیگر این بار بنا نبود که این علی چون جدّ مظلوم و معصومش تنها بماند و با تنها گذاردن عهد شکنان تنها شود.

نوآوری مورد پسند اسلام

حال، قدری به دوران حاکمیّت مقام معظّم ولایت فقیه (دامت برکاته) بنگریم. ایشان پس از رحلت امام عزیز (سلام الله علیه) همان رویّه نو­آوری مورد پسند اسلام را در جامعه اسلامی دنبال می­فرمود. آیا با این عناوین آشنائی دارید که در هر فرصت و به هر بهانه بیان کرده­اند؟

«کرسی های نظریه پردازی»، «آزاد اندیشی»، «علم آفرینی»، «تولید علم»، «تکنولوژی»، «اصلاح ساختار های اقتصادی»، «هدف مند کردن یارانه ها»، «اصلاح الگوی مصرف»، «پیشرفت»، «چشم انداز بیست ساله»، «برنامه های پنج ساله»، «خاور میانه جدید اسلامی»، «عدالت اجتماعی- اقتصادی»، «همّت مضاعف»، «طرح جهاد اقتصادی» و ... .

آیا خبر دارید که شیاطین قصد مصادره کردن این عناوین را داشته­اند؟ آن­ها از دیرباز به جوانان مسلمان می­گفتند که: این آخوندها تنها به مسائل شکّیات بین دو و سه پرداخته و بیش از نمی­دانند و نمی­توانند. مشی و مرام حضرت ایشان این است که چون امام عزیز (ره) همه این گفته­های بی­خردانه را که اسلام را حدّاقلی می­دانند چنان نقش بر آب می­کند که دیگر جائی برای این حرف ها باقی نماند. آیا خبر دارید که پس از بیان طرح جهاد اقتصادی دشمن اعتراف کرد سیّدعلی­خامنه­ای برنامه ریزی شده انقلاب را به نقطه اوجش سوق می­دهد؟ آیا باور دارید که بارها از دانشمندان غربی از ذکاوت و هوش بی مانند حضرت آقا تعریف و تمجید شنیده ام؟ خدایا تو را بر همه نعم بزرگت سپاس!

طرح مدبّرانه آن عزیز به گونه­ای بود که هر کس تلاش و کاری در این نظام داشته باشد باید بنا به خواسته مقام ولایت فقیه مجاهدانه در جهت رشد کیفی و کمّی اقتصاد کوشا باشد. برایم این سؤال باقی است که اگر حضرت آقا تنها بر معنویات تکیه می‌کردند، آیا کسانی که از اسلام بی­خبرند و یا تنها به نظریات و تئوری های غرب و یا شرق می­نگرند نمی­گفتند: آخوندها تنها از معنویات گفته و جز آخرت و مرگ چیزی نمی­دانند؟

این کار آقا بیانی از کارآئی اسلام در ابعاد همه­جانبه دنیا و آخرتی آن است. غفلت نشود که طرح «جهاد اقتصادی» خود نتیجه‌گیری و برآیندی از طرح­های گذشته و فعالیت­ها و کارهای قبلی است که به تدبیر حضرت ایشان و امام عزیز صورت پذیرفته است.

اسلام دین کامل و جامعی است که اصلاح دنیا و آخرت بشر را تضمین فرموده است. نظام اسلامی، دنیا و آخرت را در هم آمیخته و فرصت رشد و کمال را در همه ابعاد انسانی برای نوآوران، جوانان، فرهیختگان و اندیشمندان فراهم ساخته است. این نظام اسلامی توسّط مقام ولایت فقیه و بر اساس حفظ دو کفه تأمین دنیا و آخرت با هم پیش می رود تا نظام اسلامی برترین نوع حاکمیّت در عالم بشری باشد که هست.

ادامه دارد... .

 پی نوشت ها:

1. سید علی خامنه ای، مشهد مقدس، 2/1/1390.

2. این اصطلاح «فقه جواهری» را اوّلین بار از حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) شنیده ایم که آن سیّد بزرگوار اندیشمندان اسلامی را به این فقه دعوت فرمود. کتاب ارجمند «جواهر الکلام» کتابی در سطح عالی و به نوعی فقه استدلالی است که علماء شیعه آن را متن درس خارج فقه خویش قرار می دهند.

3. منظور دوران حکومت و خلافت ظاهری حضرت مولی علی (علیه السّلام) است.

4. هود (11)، آیه 81.

5. روح الله الموسوی الخمینی، صحیفه امام، ج 1، ص 420.

دفتر استاد آقاتهرانی